Kontrakte of ooreenkomste bedoel om regsgeldige regte en verpligtinge daar te stel wat afdwingbaar is. ‘n Ooreenkoms sal regsgeldig wees ongeag daarvan of dit mondelings, skriftelik of stilswyend gemaak is.
Waar ooreenkomste stilswyend of mondelings aangegaan is, is dit baie moeilik om te bewys dat die kontrakterende partye konsensus bereik het oor die kritiese aspekte van die ooreenkoms. Indien ‘n party daaarin kan slaag om die bestaan van ‘n stilswyende of mondelinge ooreenkoms te bewys, is dit steeds straks onmoontlik om sekere belangrike aangeleenthede soos byvoorbeeld die duur of beëindiging van die ooreenkoms, prestasie voorwaardes en dispuutoplossingprosedures met voldoende helderheid en sekerheid te reguleer.
Dit is dus duidelik dat die voorlegging van ‘n skriftelike en ondertekende dokument die doeltreffendste bewys van die bestaan van ‘n ooreenkoms tussen partye is en ook die maklikste manier is om die presiese aard van die regte en verpligtinge van die partye te bevestig.
Let daarop dat die fisiese ondertekening van die skriftelike ooreenkoms belangrik is. Soms gebeur dit dat een party die dokument onderteken en aanstuur na die ander kontrakterende party wat nalaat om die ooreenkoms te onderteken. Dit kan problematies wees. Die kernfunksie van ‘n handtekening is om aan te dui dat die party wie se handtekening op die dokument verskyn, daardie dokumente wat daardie party onderteken het, gelees het en die inhoud en omvang daarvan verstaan en tot die bepalings daarvan ingestem het. Dit is dus van kritiese belang om altyd op te volg en seker te maak dat ‘n ooreenkoms deur al die kontrakterende partye onderteken is en seker te maak mens hou ten minste ‘n afskrif van die volledig ondertekende ooreenkoms vir toekomstige verwysiging.
Ten einde ‘n kontrak te kan sluit, moet al die partye tot sodanige ooreenkoms, handelingsbevoeg wees. (Handelingsbevoegdheid is die “deur die reg erkende” bevoegdheid om regshandelinge te kan aangaan.)
- Enige kontrakterende party jonger as 18 jaar is ‘n minderjarige in terme van Artikel 17 van die Kinderwet 38 van 2005 en ‘n minderjarige onder die ouderom van 7 jaar kan slegs regsgeldig kontrakteer deurdat die minderjarige se ouer of regsvoog namens die minderjarige optree. ‘n Minderjarige bo die ouderdom van 7 jaar is gedeeltelik handelingsbevoeg en moet steeds met die bystand van ‘n ouer of regsvoog handel. Bystand hier sal insluit toestemming tot die sluit van ‘n kontrak en sal geldig wees hetsy daardie toestemming voor, tydens of na die sluit van die ooreenkoms gegee is.
- Gades getroud binne gemeeskap van goedere het in sekere omstandighede beperkte handelingsbevoegdheid. Hoofstuk 3 van die Wet op Huweliksgoedere, Wet Nr 88 van 1984 handel spesifiek oor Huwelike Binne Gemeenskap van Goedere en word die regte van gades om regshandelinge of transaksies aan te gaan ten opsigte van die gemeenskaplike boedel, onderhewig gestel aan die bepalings soos voorgeskryf deur die Wet. Artikel 15 van die Wet lys die handelinge of transaksies ten opsigte van die gemeenskaplike boedel waarvoor toestemming nodig is van die ander gade. In sekere gevalle moet skriftelike toestemming verleen word (soms selfs met getuies!) en in ander gevalle is mondelinge toestemming voldoende. In sekere gevalle moet die toestemming voor die aangaan van die transaksie gegee word en in ander gevalle kan ‘n handeling of transaksie na die aangaan van die transaksie goedgekeur word, of daartoe toegestem word.
- ‘n Insolvente persoon het in sekere omstandighede beperkte handelingsbevoedgheid om ‘n bindende ooreenkoms te sluit. Die algemene reël is dat insolvensie nie die regsgeldigheid van ‘n kontrak wat hy beding beïnvloed nie, maar die Insolvensie Wet 24 van 1936 verbied die vervreemding van bates wat aan die insolvente boedel behoort, deur die insolvente persoon. Bates deur ‘n persoon verkry sal slegs geldig wees mits daardie party ten gunste van wie die vervreemding plaasgevind het, kan bewys dat hy onbewus was van die ander party se insolvensie/sekwestrasie.
- Alhoewel ‘n maatskappy ‘n regspersoon is, beskik ‘n maatskappy oor beperkte handelingsbevoedheid om ooreenkomste te kan aangaan met spesifieke verwysing na die Akte van Oprigting (Memorandum of Incorporation) waarin sekere beperkings op die aard en omvang van enige beoogde ooreenkomste geplaas kan word. ‘n Maatskappy het die bevoegdheid om te beding ter uitbreiding van die oorhoofse bestaansrede daarvan, insluitende enige ander rede verbonde daaraan. Artikel 20(1) van die Maatskappye Wet 71 van 2008 beskerm egter derde partye wat met ‘n maatskappy kontrakteer. Indien ‘n direkteur van ‘n maatskappy buite die grense van sy regsbevoedgeheid, soos gestel in die Akte van Oprigting beding, word die derde party beskerm deurdat die maatskappy nie kan terugtree uit die ooreenkoms op grond van onbevoegdheid nie en loop ‘n direkteur die risiko om persoonlike aanspreeklikheid op te doen wanneer hy namens die maatskappy handel en buite sy bevoegdheid optree.
Maak dus seker wanneer jy met sekere klasse van natuurlike of regspersone kontrakteer, dat die party oor die nodige handelingsbevoedgheid beskik om die kontrak te kan beding.
Dit is verder krities belangrik om kennis te neem daarvan dat sekere tipe kontrakte slegs reggeldig sal wees indien daar aan bepaalde formaliteite voldoen word.
- Ooreenkomste vir die vervreemding van grond moet vervat wees in ‘n akte van vervreemding. Ingevolge die Wet op die Vervreemding van Grond 68 of 1981 moet so ‘n ooreenkoms vir die verkoop van onroerende eiendom (i) vervat wees in ‘n geskrewe dokument en moet (ii) die partye tot die ooreenkoms, (iii) die eiendom wat die onderwerp van die ooreenkoms vorm, sowel as (iv) die verkoopsprys, baie uitdruklik in die ooreenkoms vervat wees.
- ‘n Ooreenkoms vir die verkryging van aandele in ‘n deeltitelskema of vir die verkoop of verhuring van tyddeelaandele moet skriftelik gedoen en onderteken word deur die relevante partye.
- ‘n Huurooreenkoms vir grond vir ‘n periode van tien jaar of langer of ‘n huurooreenkoms vir minerale regte moet geregistreer word teen die titelakte van die grond en derhalwe ook vervat wees in ‘n geskrewe dokument.
- Kredietooreenkomste moet skriftelik gedoen en onderteken word deur die betrokke partye. Alhoewel die Nasionale Kredietwet 35 van 2005 nie uitdruklik die vereiste stel nie, word die vereiste reg deur die hele wet geïmpliseer en is dit inderdaad ‘n tipe ooreenkoms waarvan die regte en verpligting skriftelik uiteengesit behoort te word.
- Huweliksvoorwaardes kontrakte moet op skrif gestel en deur die partye onderteken word en moet ook in die akteskantoor geregistreer word deur ‘n Notaris.
- Borgskapsooreenkomste, ooreenkomste vir die toestaan van donasies en sekere vakleerling ooreenkomste moet op skrif gestel en onderteken word deur die betrokke partye ten einde die nodige regsgeldige gevolge daar te stel.
Versuim om aan die vereistes te voldoen kan die ooreenkoms herroepbaar maak.
Uit die aard van die belangrikheid van kontrakte en die vereiste voldoening aan die formaliteite en inhoudsvereistes van kontrakte word dit nie aanbeveel dat kontrakte deur uself opgestel word of dat “van die rak af” of aanlyn dokumente gebruik word om kontrakte aan te gaan nie. Dit is raadsaam om u regsadviseer te kontak en die nodige advies in te win en seker te maak dat ‘n kontrak korrek opgestel word en dat die nodige (vereiste) inligting in die kontrak ingesluit word. Vermy probleme voordat dit ontstaan deur die nodige resgadvies in te win wanneer u enige belangrike ooreenkomste wil beding.
Indien u enige navrae het in die verband, kontak gerus vir Lorraine Oosthuysen by lorraine@fhbc.co.za.
Source Reference
Die Kinderwet, Wet Nr 38 van 2005
Die Wet op Huweliksgoedere, Wet Nr 88 van 1984
Die Insolvensie Wet, Wet Nr 24 van 1936
Die Maatskappywet , Wet Nr 71 van 2008
Wet op Vervreemding van Grond, Wet Nr 68 of 1981
Die Nasionale Kredietwet, Wet Nr 35 van 2005