Wat behels ‘n saamwoonverhouding?
Eenvoudig gestel, behels dit paartjies wat saamwoon, sonder om getroud te wees in terme van een van die huweliksoorte soos erken deur die Suid-Afrikaansereg. Saamwoonverhoudings word ook verwys na as “common law marriages” en is iets waarvan ons hoor in baie Amerikaanse films. Tog het saamwoonverhoudings al hoe meer gewild geraak in die afgelope paar jaar hier in Suid-Afrika en is dit belangrik om bewus te wees van die stand van sake in hierdie verband.
Die regsreëls in Suid-Afrika
Saamwoonverhoudings geniet geen regserkenning of beskerming in Suid-Afrika nie. Dus is daar ook geen wetgewing wat hierdie tipe verhouding reguleer nie. Dit is daarom belangrik om kennis te neem van die volgende:
Paartjies wat saamwoon het nie dieselfde regte (en verpligtinge) as die van getroude paartjies nie, ongeag van hoe lank hulle saamwoon. Hiermee ‘n paar voorbeelde:
- Indien een van die partye tot ‘n saamwoonverhouding sonder ‘n geldige testament sterf, geniet sy/haar lewensmaat nie die voordele en beskerming ingevolge die Wet op Intestate Erfopvolging nie.
- Verder kan hulle ook nie staatmaak op die bepalings van die Wet op Onderhoud van Langslewende Gades, Nr. 27 van 1990 nie. Dus het langslewendegades nie die reg tot onderhoud, in die geval waar een van die lewensmaats te sterwe kom nie.
- Daar is geen verpligting op die partye om mekaar te onderhou nie en hulle het geen afdwingbare reg om onderhoud van mekaar te eis nie.
Regsontwikkeling
- Op hierdie stadium, is daar reeds ‘n konsep wetsontwerp wat in Januarie 2008 gepubliseer is, genaamd die “draft Domestic Partnerships Bill”. Tog, totdat die wetsontwerp nog nie goedgekeur is deur die betrokke owerhede en President nie (dus nog nie inwerking getree het nie) bly hierdie reëls soos bovermeld die status quo.
- Verder – is daar wel in sommige gevalle, van ons howe wat paartjies die geleentheid gun om te bewys dat hulle verhouding neerkom op ‘n uitdruklike of stilswyende universele vennootskap.
Wat beteken dit?
‘n Universele vennootskap bestaan wanneer partye in alle wesenlike opsigte soos vennote optree sonder om ‘n vennootskapsooreenkoms uitdruklik aan te gaan. In hierdie gevalle, waar die verhoudings verbrokkel, mag die hof besluit om die bates wat tydens die verhouding bekom is, tussen die partye te verdeel. Alhoewel die howe op hierdie manier gelykheid bevorder vir hierdie paartjies – is dit baie belangrik om kennis te neem dat dit baie moeilik is om die bestaan van ‘n werklike universele vennootskap te bewys.
Wat van gesamentlike bankrekeninge?
- Op hierdie stadium, maak Suid-Afrikaanse banke nie voorsiening vir die goedkeur van gesamentlike rekeninge vir paartjies in saamwoonverhoudings nie.
- In hierdie geval, word die rekening gewoonlik in die naam van een van die lewensmaats oopgemaak, terwyl die ander maat mede- ondertekeningsregte gebied word.
- Let wel dat die party in wie se naam die bankrekening geopen is, alleenlik aanspreeklik sal wees vir die betrokke bankkostes en ander gelde betaalbaar/verskuldig aan die bank (bv. lenings en ander kredietfasiliteite).
Hoe kan u en u lewensmaat in ‘n saamwoonverhouding, uself en mekaar beskerm?
Partye kan mekaar in hul testamente beskerm deur sy/haar lewensmaat as begunstigde in te sluit en spesifieke bemakings aan die lewensmaat te bemaak. Dit is dus baie belangrik om u testament gedurig op te dateer en in lyn te hou met u behoeftes soos wat dit verander.
Bykomend, alhoewel daar nie regsbeskerming beskikbaar is wat individue in saamwoonverhoudings se boedels beskerm nie, het die partye steeds die reg om kontraktueel tussen mekaar, voorsiening te maak vir mekaar. Partye tot ‘n saamwoonverhouding mag, dit wat ons noem ‘n “Saamwoonooreenkoms” aangaan tussen mekaar. Hierdie ooreenkoms kom basies neer op ‘n tipe van huweliksvoorwaarde kontrak wat hul verhouding reguleer en sekere regte en verpligtinge mag uiteensit. Algemene bepalings wat ingesluit word by Saamwoonooreenkomste, sluit in:
- Sekere finansiële beplanningsbepalings wat uiteensit wie verantwoordelik is vir watter huishoudelike uitgawes.
- ‘n Uiteensetting van bates wat deel moet vorm van hul gesamentlike bates wat in aanspraak moet kom vir verdeling tussen mekaar, by die beëindiging van die verhouding. Ook hoe hierdie verdeling moet geskied.
- ‘n Bepaling wat voorsiening maak vir onderhoudseise, opeisbaar by beëindiging van die verhouding, vir onderhoud vir een van die partye na die beëindiging daarvan.
- Verder, staan dit die partye vry om enige reëlings in plek te sit wat voorsiening maak vir hul eiesoortige behoeftes, solank die bepalings natuurlik wettig en moreel aanvaarbaar is.
Hoe afdwingbaar is hierdie “Saamwoonverhoudingsooreenkomste”?
- Hierdie ooreenkomste is slegs afdwingbaar tussen die partye – en is nie afdwingbaar ten opsigte van derde partye nie.
- Sou een van die partye by die beëindiging van die verhouding die bepalings van die ooreenkoms teenstaan of verontagsaam – mag die ander party aansoek doen by die hof vir bystand. In meeste gevalle maak die hof wel sulke ooreenkomste ‘n bevel van die hof, wat dus die ander party statutêr verplig om die kontrak te eerbiedig.
Wat as die saamwoonverhouding beëindig word sonder ‘n saamwoonooreenkoms?
In hierdie geval het die partye geen afdwingbare regte of eise vir onderhoud of verdeling van bates tot hul beskikking nie. Hierdie is die posisie waarin jy jouself nie wil bevind nie. Daarom wil ons ‘n beroep doen op paartjies in saamwoonverhoudings, wat nie ooreenkomste in plek het nie, om so gou moontlik een saam te stel of om ‘n profesionele adviseur te nader om so ‘n ooreenkoms te laat opstel.
Laastens, vir meer inligting in hierdie verband of indien u en u lewensmaat hulp benodig met die opstel van jul saamwoonooreenkoms, kontak ons gerus per epos by: c.vandermerwe@fhbc.co.za of lorraine@fhbc.co.za
Source Reference:
https://www.vermeulenlaw.co.za/five-things-to-consider-before-shacking-up-cohabitation-in-south-africa/
https://www.schoemanlaw.co.za/wp-content/uploads/2016/05/The-cohabitation-myths.pdf
https://www.cbn.co.za/news/couples-living-together-know-your-rights/
https://www.lawforall.co.za/2019/01/the-difference-between-cohabitation-and-marriage/
https://www.vdslegal.co.za/NewsResources/NewsArticle.aspx?ArticleID=2442